De productie van staal en metalen, zoals koper, aluminium en nikkel, in Europa wordt bedreigd door hoge energiekosten, een ongelijk speelveld binnen Europa en internationale concurrentie van buiten de Unie. De wereldwijde overcapaciteit van staalproductie is vier en een half keer zo groot als de totale Europese staalconsumptie in 2024. Met het European Steel and Metals Action Plan probeert de Europese Commissie (EC) de toekomst van deze strategisch belangrijke sectoren veilig te stellen.
Maatregelen
De Commissie zal een advies uitbrengen om wachttijden voor een aansluiting op het elektriciteitsnet te verminderen waardoor de energie-intensieve industrie (EII) eerder kan elektrificeren. Daarnaast stelt de EC dat de nettarieven zo kunnen worden ontworpen dat de EII hiervan profiteert. In Q2-2025 zal de Commissie een communicatie publiceren met betrekking tot het opstellen van de netwerktarief methodologie. Het plan benoemt geen directe compensatie van hoge transporttarieven voor de EII. Deze voorstellen sluiten aan bij het eerder gepresenteerde Action Plan for Affordable Energy.
Voor de processen waar elektrificatie geen uitkomst biedt, ondersteunt de Commissie de overstap op waterstof. In Q3-2025 start de derde ronde van de Hydrogen Bank, waarbij subsidiegelden worden geveild voor waterstofproductie. In de eerdere twee rondes konden alleen hernieuwbare waterstofproducenten meedoen met de tender. De Commissie neemt in de derde ronde zowel hernieuwbare als koolstofarme waterstof mee. Ook herhaalt de Commissie dat zij de Gedelegeerde Handeling Koolstofarme Brandstoffen nog dit kwartaal zullen publiceren.
Permanente compensatie voor CO2-kosten in elektriciteit?
Een ander belangrijk voorstel is de verlenging van de indirecte kostencompensatie (IKC) onder het EU-ETS na 2030. Deze regeling compenseert grootverbruikers voor de doorberekende CO₂-kosten in elektriciteitsprijzen. De Commissie stelt dat zij in 2026 met de ETS- en CBAM-review richtlijnen zal publiceren voor lidstaten voor voortzetting van de IKC. Het recente Nederlandse Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO), gepubliceerd op vrijdag 7 maart, adviseert om deze regeling tot 2030 te handhaven, maar de Commissie maakt duidelijk dat zij de regeling ook daarna in stand wil houden.
Strengere CBAM-regels en bescherming voor exporteurs
Het actieplan stelt ook een uitbreiding van het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) voor. CBAM legt een CO₂-heffing op import uit landen waar producenten niet betalen voor hun CO₂-uitstoot. In de praktijk is CBAM echter niet voldoende om de Europese staalproducenten te beschermen. De Europese Commissie zal daarom in Q2-2025 een analyse en mogelijke oplossingen presenteren om koolstoflekkage bij export aan te pakken. Vervolgens zal zij een uitgebreid CBAM-voorstel publiceren (Q4 2025), inclusief een anti-circumventiestrategie en aanvullende wetgeving. Dit voorstel voorziet in een uitbreiding van CBAM naar bepaalde downstream-producten, zoals machines en voertuigen waarin staal en aluminium verwerkt zijn, om te voorkomen dat de heffing wordt omzeild door staal eerst buiten de EU te verwerken voordat het als eindproduct wordt geïmporteerd. Daarnaast worden extra maatregelen genomen om ontwijkingspraktijken zoals "shuffling" tegen te gaan, waarbij producenten enkel voor de EU groen produceren terwijl ze vervuilende productie voortzetten voor afnemers elders in de wereld.
Onmisbaar voor de energie- en industrietransitie
Algemeen Directeur VEMW, Hans Grünfeld: “Staal vormt een fundamentele pijler van de Europese economie en is essentieel voor de elektrificatie, de uitrol van waterstofinfrastructuur, de uitbreiding van hernieuwbare elektriciteitsproductie en de productie van elektrische voertuigen. Zonder een concurrerende staal- en metaalsector komen zowel de energie- als de industrietransitie onder druk te staan. Wij verwelkomen de expliciete erkenning van de uitdagingen en de publicatie van dit plan. Met name de verbeteringen aan CBAM op korte termijn en de structurele voortzetting van de IKC zijn maatregelen met substantie. Tegelijkertijd constateren wij dat de energiegerelateerde voorstellen grotendeels overlappen met het eerder gepresenteerde Action Plan for Affordable Energy. Hoewel deze maatregelen waardevolle elementen bevatten, zullen zij onvoldoende bijdragen aan het herstellen van het gelijke speelveld binnen Europa. Voor de staal-, metaal- en overige energie-intensieve industrieën is het daarom van cruciaal belang dat de lidstaten – en in het bijzonder het Nederlandse kabinet – op korte termijn daadkrachtig ingrijpen om de energiekosten te mitigeren en de concurrentiepositie van deze sectoren te verbeteren.”
Het European Steel and Metals Action plan is te vinden in onze kennisbank.