Biedt Europa toekomstperspectief aan de energie-intensieve industrie?

Action Plan for Affordable Energy

Om de Europese industrie toegang te geven tot betaalbare energie heeft de Commissie een Action Plan for Affordable Energy (APAE) opgesteld met maatregelen om energiekosten te verlagen.

Algemeen directeur VEMW, Hans Grünfeld: “Wij waarderen het dat de Europese Commissie het concurrentievermogen van de Europese industrie prioriteit geeft. In de Clean Industrial Deal presenteert de Commissie een breed pakket aan maatregelen. Het is dan ook meer dan welkom dat de Commissie vandaag het Action Plan for Affordable Energy publiceert. Uiteindelijk valt of staat de toekomst van de Europese industrie met de kosten die zij moet maken in vergelijking met haar concurrenten in andere werelddelen.”

Elektriciteit

De Commissie ziet de afhankelijkheid van geïmporteerde fossiele brandstoffen als het grootste probleem. Om de afhankelijkheid van volatiele gasprijzen te verminderen stimuleert het pakket elektrificatie. De EC wil regulatoire barrières wegnemen om het afsluiten van Power Purchase Agreements (PPAs) en Contracts for Difference te stimuleren. De Commissie stelt dat PPAs zorgen voor stabiele en goedkope elektriciteit voor een lange periode. De Europese Investeringsbank (EIB) zal €500 miljoen vrijmaken voor een pilot om risico weg te nemen voor partijen die een PPA willen afsluiten.

De Commissie erkent dat de netwerkkosten hoog zijn en verder zullen stijgen. Om de toegang tot hernieuwbare elektriciteit te vergroten en de elektriciteitskosten te beperken doelt de EC op het versnellen van vergunningstrajecten voor hernieuwbare energie, flexibiliteit beter te belonen in de tariefmethodologie en deze te harmoniseren binnen de EU. Het European Grid Package (Q1 2026) heeft als doel elektriciteitsnetten te moderniseren en grensoverschrijdende elektriciteitsstromen te verbeteren. De Europese Investeringsbank (EIB) stelt €1,5 miljard beschikbaar om zekerheid te bieden aan partijen in de toeleveringsketen voor netinfrastructuur componenten. Verder stelt de EC voor om de energie-intensieve industrie vrij te stellen van belasting op elektriciteit.

Gas

De EC richt een ‘Gas Market Task Force’ op om de werking van de gasmarkt te analyseren en waar nodig in te grijpen om eerlijke marktwerking te garanderen en prijsvorming niet te verstoren. Het effect hiervan op de gasprijs blijft onzeker.

Om de gasprijs te verlagen, zet de EC in op meer productie van biogas en biomethaan, evenals langetermijncontracten door vraagbundeling en gezamenlijke inkoop. Daarnaast wil de Commissie langetermijncontracten voor LNG afsluiten om prijsvolatiliteit te beperken en investeringen in buitenlandse LNG-infrastructuur stimuleren om de leveringszekerheid te vergroten. Of deze maatregelen daadwerkelijk tot lagere gasprijzen leiden, is onzeker; ze lijken vooral gericht op het verminderen van prijsschommelingen. Verder stelt de EC voor om de vuldoelen voor gasbergingen te herzien en soepelere vulnormen in te voeren om marktverstoring te voorkomen.

Hans Grünfeld vervolgt: “De maatregelen zijn een eerste stap in de juiste richting. Elektrificatie is essentieel voor zowel de industrietransitie als het reduceren van de buitenlandse afhankelijkheid van energie. Om de energie-intensieve industrie in Nederland te houden is het cruciaal dat de (transport)kosten voor elektriciteit zo snel mogelijk dalen. Wij verwelkomen de concrete maatregelen die de Commissie voorstelt en het functioneren van de interne elektriciteitsmarkt verbeterd, de kosten verlaagt en de beschikbaarheid van elektriciteit verhoogt. Maar elektrificatie is maar een deel van de oplossing. Gas voorziet nog steeds het gros van de Europese energiebehoefte. Helaas tasten wij nog in het duister over de doeltreffendheid van de voorgestelde maatregelen om de gasprijs te verlagen. Een goed functionerende markt is essentieel, maar of een beter functionerende markt zal zorgen voor een lagere gasprijs valt te betwijfelen. Dit veronderstelt immers dat de huidige markt niet optimaal functioneert, hetgeen allerminst vaststaat. Daarnaast is in 2023 met AggregateEU een eerste poging tot gezamenlijke inkoop gedaan. De uitkomsten van deze exercitie waren twijfelachtig. Voordat dit instrument resultaat kan bieden is een grondige evaluatie van de implementatie en effectiviteit noodzakelijk. Ten slotte voorzien de voorstellen in verdere uitbreiding van de gas- en elektriciteitsinfrastructuur en aanleg van waterstofinfrastructuur. Het is onduidelijk hoe wordt voorkomen dat de kosten hiervan het concurrentievermogen van de Europese industrie verder schaadt.”

Maatregelen

Naast betaalbare energie bevat de Clean Industrial Deal nog vijf ‘drivers’ om de industrie te ondersteunen. (1) De Commissie wil de vraag naar schone industriële producten verhogen door overheden te verplichten deze aan te schaffen. Essentieel hierin is het stimuleren van de vraag naar koolstofarme en koolstofvrije waterstof. De Gedelegeerde Handeling Koolstofarme Brandstoffen (regels voor koolstofarme waterstofproductie) wordt zo snel mogelijk (Q1 2025) gepubliceerd om zekerheid te bieden aan producenten van koolstofarme waterstof. Daarnaast wil de EC gebruikers en producenten van waterstof samenbrengen, de derde ronde van de Hydrogen Bank openen (Q3 2025) met een budget van €1 miljard en een studie lanceren naar de effectiviteit van het Europese waterstofbeleid.

(2) Om de toegang tot kapitaal voor de industrie te verbeteren, wordt voorgesteld EU-financieringsprogramma's, zoals het EU Innovatiefonds, uit te breiden en het mandaat van InvestEU te vergroten. Ook het versimpelen en herzien van de huidige staatssteunregels vermindert de administratieve last voor bedrijven en maakt staatsgaranties effectiever als financieringsinstrument. De introductie van het ‘Clean Industry State Aid Framework’ moet meer geld vrijmaken voor clean-tech- en verduurzamingsprojecten. Dit framework voor het toekennen van staatssteun maakt complexe individuele beoordelingen van bedrijven niet meer nodig en dus het subsidieaanvraagproces korter.

(3) Ook moet de Critical Raw Materials Act sneller worden geïmplementeerd, kritieke materialen moeten worden toegevoegd aan AggregateEU (het Europese vehikel voor gezamenlijke inkoop) en de circulaire economie meer aandacht krijgen. (4) Internationale samenwerking en handelsovereenkomsten zijn essentieel voor het succes van deze initiatieven, evenals een significante verbetering en simplificatie van CBAM (rapport tweede helft 2025) en beleid tegen dumping. (5) Tot slot komt er beleid om personeel op te leiden voor de energietransitie.

Hans Grünfeld vervolgt: “De Commissie heeft een breed pakket aan maatregelen geïdentificeerd die cruciaal zijn voor het versterken van de concurrentiepositie van de Europese industrie. Dit moet investeringen aantrekken, bestaande industrie behouden en nieuwe bedrijven aantrekken. Hoewel deze strategie niet bindend is, zal zij de basis vormen voor toekomstige regelgeving. Wij kijken met de inzet van de Europese Commissie voorzichtig positief naar de toekomst. Wij gaan graag met de Nederlandse overheid in gesprek over de implementatie van de Europese plannen, bijvoorbeeld over PPAs, om samen met de industrie een bijdrage aan het toekomstige duurzame verdienvermogen van Nederland te kunnen blijven leveren.”

De Clean Industrial Deal en de Action Plan for Affordable Energy zijn te vinden in onze kennisbank.