Functioneert de markt?
VEMW webinar over marktmodel elektriciteit roept vragen op over de wenselijkheid van aanpassingen
De opkomst van duurzame energie zorgt voor grotere prijsschommelingen, onbalans in het net en stijgende onbalansprijzen. Daarnaast leidt de afgenomen behoefte aan gascentrales tot de vraag of er in de toekomst wel genoeg regelbaar vermogen beschikbaar zal zijn. Op donderdag 13 februari vond het VEMW Webinar Elektriciteitsmarktontwikkelingen en Market Design plaats. Experts deelden hun visie, waarbij werd ingegaan op een toekomstbestendig Market Design (Anton Tijdink, TenneT), wetenschappelijke onderbouwing van een toekomstbestendig marktmodel(Prof. dr. Machiel Mulder, RUG) en de zienswijze van grootgebruikers (Pepijn Pronk, Tata Steel Nederland). Deelnemers kregen inzicht in cruciale marktontwikkelingen en konden vragen stellen tijdens een interactieve Q&A.
Toekomstig marktmodel vanuit landelijk netbeheer
Anton Tijdink presenteerde tijdens het webinar de kijk van TenneT op de ontwikkelingen in de elektriciteitsmarkt en hoe een toekomstig marktmodel het beste op deze ontwikkelingen aan zou kunnen sluiten. Deze visie heeft TenneT reeds openbaar gemaakt in een position paper en via een artikel in het Financieel Dagblad. TenneT gaat uit van evolutionaire veranderingen en baseert haar visie op drie pijlers: Vrijheid voor de markt binnen de grenzen van het net, investeringszekerheid voor marktpartijen en technologische veranderingen. In het toekomstige marktmodel dient flexibiliteit en efficiënt netgebruik beloond te worden doordat het hoogspanningsnet niet voor piekgebruik uitgelegd zal zijn. Daarnaast kunnen kleinere biedzones die overeenkomen met structurele knelpunten verlichting bieden. Investeringszekerheid kan volgens TenneT aan marktpartijen geboden worden door te investeren in nieuwe technologieën voor CO2-vrij regelbaar vermogen om de rol van de huidige gascentrales in te vullen en dit te combineren met een capaciteitsmechanisme. Dit capaciteitsmechanisme houdt in dat regelbaar vermogen tegen vergoeding stand-by staat om in te springen wanneer dat nodig is.
Wetenschappelijke onderbouwing en overweging grootgebruikers
professor Mulder ziet in de voorstellen van TenneT geen evolutionaire maar drastische veranderingen. Volgens hem kunnen dynamische tarieven uitkomst bieden bij het stimuleren van flexibel en efficiënt netgebruik. Daarnaast is Mulder kritisch op het idee van een capaciteitsmechanisme. Uit onderzoek blijkt dat een ‘energy-only market’, een markt waarbij alleen energie verhandeld wordt en geen opslag is voor ‘reservecapaciteit’, het meest efficiënt en doelmatig is. Daarnaast is geconcludeerd dat een capaciteitsmechanisme kostenverhogend is ten opzichte van marktwerking. Uit ander onderzoek blijkt dat het aanpassen van biedzones verregaande consequenties kan hebben die niet goed te voorzien zijn. Ook concludeerde professor Mulder dat de baten van investeringen in transportcapaciteit aanzienlijk groter zijn dan de kosten. Uitbreiding van het net is cruciaal voor de nationale en Europese integratie van hernieuwbare opwek.
Voor grootgebruikers van elektriciteit is het van groot belang dat toegang tot hernieuwbaar opgewekte elektriciteit vergemakkelijkt wordt door transparante markten en beschikbaarheid van PPA’s. Een capaciteitsmechanisme dient slechts als allerlaatste redmiddel gebruikt te worden wanneer de markt geen oplossing kan bieden. Ook dan geldt dat flexibiliteit efficiënt aangeboden dient te kunnen worden. Ook werden een aantal aanbevelingen voor het netwerk geopperd. Allereerst dient het elektriciteitsnet faciliterend te zijn aan de markt, op dit moment is dat helaas niet het geval vanwege de netcongestie die voortgekomen is uit achtergebleven netuitbreidingen. Door meer transparantie over elektriciteitstransport kan ruimte gecreëerd worden voor innovatie en gezamenlijk met gebruikers dienen netbeheerders met tempo aan oplossingen voor netcongestie te werken.
Vergeet het doel van de markt niet
Algemeen directeur Hans Grünfeld van VEMW: “Het huidige marktmodel functioneert tot op de dag van vandaag goed. De energietransitie zorgt voor grote veranderingen en de vraag is of het marktmodel mee moet veranderen. De voorstellen van TenneT zijn vergaand met potentieel grote, maar deels onzekere gevolgen. Betere benutting van het elektriciteitsnet dient uiteraard gestimuleerd te worden om kosten te besparen maar uit onderzoek blijkt dat investeringen in meer transportcapaciteit lonend en dus noodzakelijk zijn. De kern moet een markt zijn die zo min mogelijk door het net beperkt wordt. Om een en ander optimaal te laten functioneren zijn goed werkende prikkels nodig, die marktpartijen in staat stellen hun rol te spelen. Vooralsnog is er geen reden om afscheid te nemen van het model van een ‘energy-only’ markt. Wel is het zaak om bij het zoeken naar verbeteringen niet alleen naar de korte-termijnmarkt te kijken, maar ook het functioneren van de lange-termijnmarkt te betrekken. Primair daarbij is van groot belang dat we het doel van de markt in het oog houden: voldoende elektriciteit, die zoveel mogelijk duurzaam is, tegen een competitieve prijs beschikbaar voor alle afnemers.”