In opdracht van de Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie (NVDE), Gasunie, VNO-NCW, en de Koninklijke Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) heeft Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) het rapport ‘Een snelle energietransitie: Niet alleen voor het klimaat!’ gepubliceerd. In dit rapport bespreekt HCSS de fossiele kwetsbaarheid van Nederland en de EU en mondiale geopolitieke spanningen en hun impact op de energietransitie.
Fossiele kwetsbaarheid en geopolitiek
Het rapport van HCSS geeft aan dat de EU in de laatste twintig jaar steeds afhankelijker is geworden van de import van fossiele brandstoffen. De interne productie van aardgas (5% van gebruik) en olie (10% van gebruik) zijn in de EU (exclusief VK en Noorwegen) op een minimaal niveau met een kwetsbaar energiesysteem als gevolg. HCSS waarschuwt voor hoge prijzen voor gas (en daarmee elektriciteit) en volatiele markten voor fossiele brandstoffen tijdens de energietransitie. Door de lage zelfvoorzienendheid in Europa staan zowel de VS als China er beter voor wat betreft betaalbaarheid en leveringszekerheid. Dit gegeven in combinatie met een mogelijke escalatie van mondiale geopolitieke spanningen, heeft een grote impact op de leveringszekerheid en daarmee de prijs. Een succesvolle energietransitie zal hier soelaas bieden. “Afgezien van het klimaat, is het voor Europa ook vanuit financieel en economisch oogpunt te prefereren als de energietransitie wereldwijd in een snel tempo gaat.” aldus HCSS.
Nederland
Specifiek voor Nederland benoemt HCSS kwetsbaarheden en problemen waar ook de energie-intensieve industrie tegenaan loopt en waar VEMW al langer voor pleit. Het rapport benoemt een gedeeltelijke terugkeer van de industriële productiviteit in Nederland, maar ook het achterblijven van het herstel van de energie-intensieve industrie. De problemen voor de energietransitie en daarmee ook de industrietransitie in Nederland zijn duidelijk: de netcongestieproblematiek, het uitblijven van de koolstofvrije (of koolstofarme) waterstofproductie, lage acceptatie van CCS (Carbon Capture and Storage), en een algehele verslechtering van het Nederlandse investeringsklimaat. HCSS beveelt aan, de problemen op te lossen met kortere vergunningstrajecten, verbeterde regulering op EU-niveau om te concurreren met de IRA (Inflation Reduction Act) in de VS en een herstel van de relatie tussen het bedrijfsleven en de overheid doormiddel van duidelijk beleid en efficiënte regelgeving.
Aanbevelingen
Algemeen Directeur Hans Grünfeld van VEMW: "De aanbevelingen in het rapport van HCSS komen op een belangrijk moment. Elke oproep voor een versnelling van de energietransitie is welkom. De energie-intensieve industrie in Nederland loopt tegen hoge barrières aan en staat voor een grote opgave wil het de energietransitie meemaken. De industrietransitie is essentieel voor een succesvolle energietransitie. Het is daarom van cruciaal belang om uitdagingen zoals concurrentie van buiten de EU, geopolitieke ontwikkelingen en het gebrek aan handelingsperspectief als gevolg van het ontbreken van CO2-vrije alternatieven aan te pakken. Vooral dat laatste is belangrijk om die industrie in Nederland te behouden. Netcongestie, het gebrek aan competitief geprijsde elektriciteit en het uitblijven van beschikbaarheid van blauwe of groene waterstof voor de energie-intensieve industrie zijn grote belemmeringen voor de energietransitie. De overheid moet duidelijk beleid voeren om de energietransitie te stimuleren voor het klimaat, de economie en weerbaarheid van zowel de EU als Nederland."