PBL: aanscherping klimaatdoel 2040 vraagt balans rechtvaardigheid en haalbaarheid
Draagvlak en rechtvaardige verdeling lasten en lusten onmisbaar
De Europese Commissie heeft in februari een EU-doel voorgesteld van 90 procent broeikasgas emissiereductie in 2040 t.o.v. 1990. Een nieuw PBL-rapport laat zien dat dit voorgestelde doel rechtvaardig lijkt voor Nederland, maar bij de haalbaarheid worden technische en qua draagvlak kanttekeningen geplaatst.
Tussendoel
In 2050 moet Nederland – als onderdeel van de Europese Unie - emissieneutraliteit hebben bereikt. Om dat te bereiken heeft onze regering het tussendoel voor 2030 aangescherpt tot 55 procent. Wanneer het Europese emissiehandelssysteem aangescherpt wordt conform de ETS-voorstellen van de Commissie komt het emissieplafond voor de ETS-sectoren al in 2040 op nul (0) te liggen. Het voorstel voor de gehele Unie (ETS- en non-ETS-sectoren) is nu om minimaal 90 procent reductie te bereiken in 2040.
Onderzoek
Uit de PBL KEV-raming 2023 volgt dat de indicatieve 2030 sectordoelen voor de sectoren elektriciteit, industrie, gebouwde omgeving en mobiliteit binnen de bandbreedte liggen, hoewel niet ruim. In de Nederlandse industrie kan de broeikasgasuitstoot worden teruggebracht naar een niveau van 27 - 42 Mton CO2eq in 2030. Indicatieve restopgave in 2030: 29,1 Mton. De belangrijkste bijdragen komen uit de maatwerkafspraken met de grootste uitstoters en het stimuleringsplan voor het gebruik van groene waterstof in de industrie en raffinage.
Op basis van het laatste IPCC-rapport mag de wereld nog zo’n 250 gigaton CO2 uitstoten om de opwarming aan het eind van de eeuw met een fiftyfifty kans tot 1,5 graad te beperken: zesmaal de huidige jaarlijkse CO2-uitstoot. Voor een twee derde kans op maximaal 2 graden heeft de wereld nog zo’n 950 koolstofbudget over. In haar nieuwe rapport heeft PBL zich gebogen over de vragen: ‘wat is een eerlijke verdeling?’, en op basis van verschillende verdelingsprincipes: ‘wat betekent dat voor Nederland?
Balanceren
Terwijl op basis van mondiale rechtvaardigheid een Nederlands doel van 90 procent emissiereductie of meer in 2040 op zijn plaats zou zijn, lijkt de nationale haalbaarheid bij een ambitieuzer doel in het gedrang te komen. Haalbaarheid hangt niet alleen af van geofysische, technische en economische grenzen, maar ook van maatschappelijke en institutionele. Hiervoor is een brede afweging nodig. Een emissiereductie van 90 procent in 2040 grenst aan wat in Nederland geofysisch en technisch mogelijk is. Met brede leefstijlverandering, zoals minder vliegen en minder vlees eten, is meer mogelijk, maar bij beperkt maatschappelijk draagvlak minder. Voor een volhoudbare reductiesnelheid zijn draagvlak en een rechtvaardige verdeling van de lasten en lusten van klimaatbeleid binnen Nederland onmisbaar.
Financiering
Volgens veel rechtvaardigheidsprincipes zou Nederland meer emissiereductie moeten bewerkstelligen dan binnen de eigen grenzen haalbaar lijkt. Tegelijk is emissiereductie in lage inkomenslanden vaak goedkoper dan in rijke landen. Nederland kan naast het terugdringen van broeikasgasemissies binnen de eigen grenzen reducties in het buitenland financieren. Via artikel 6 van het akkoord van Parijs is het mogelijk hier formeel erkenning voor te krijgen. Hoewel de specifieke regels hiervoor nog moeten worden vastgesteld, zou Nederland volgens het PBL al kunnen beginnen met zulke investeringen – aanvullend op reducties binnen Nederland.