Kabinet presenteert plannen voor het energiesysteem van de toekomst

Nationaal Plan Energiesysteem

Het NPE gaat uit van het scenario met de maximale vraag naar energie. Dit betekent niet dat energiebesparing minder belangrijk wordt, ook al omdat  duurzame energie en de energie-infrastructuur de komende jaren nog schaars zullen blijven. Volgens minister Jetten geeft onderzoek aan dat zelfs met maximale besparing de vraag alsnog significant zal groeien, voor elektriciteit zelfs met een factor 4. Inzetten op het scenario met de meeste vraag naar energie moet de zekerheid geven die nodig is om verantwoord te kunnen investeren en de benodigde inpassingsruimte tijdig beschikbaar te hebben. Dit komt in het plan tot uiting door uitbreidingen aan de infrastructuur vroegtijdig uit te voeren in plaats van te wachten tot er voldoende vraag is om die uitbreiding te rechtvaardigen.

Elektriciteit zal volgens het NPE de voornaamste energiedrager zijn in het toekomstige energiesysteem. Hiervoor zet de overheid in op het opschalen van een divers pakket aan hernieuwbare energie tot 2050: 70 GW wind op zee, 3,5 – 7 GW kernenergie en een flinke, niet gespecificeerde doorgroei van energie op land.

De overheid stuurt zoveel mogelijk op het voorkomen van schaarste en de inzet van schaarse energie op plekken waar geen goed of betaalbaar alternatief is. Zo wordt waterstof vooral ingezet voor de industrie en (zware) mobiliteit. Het uitrollen van de waterstofbackbone krijgt voorrang in vergunningverlening en aanleg zoals opgenomen in het Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie & Klimaat (MIEK).

Internationaal samenwerken en internationale verbinding van onze energiesystemen met omringende partnerlanden wordt nog belangrijker. Er moeten onder anderen afspraken gemaakt worden over de ontwikkeling van energiehubs op de Noordzee en Nederland zelf zal zich ook transformeren tot energiehub van Noordwest-Europa.

Programma Energiehoofdstructuur

Het duurzame energiesysteem van de toekomst zal meer fysieke ruimte innemen dan het huidige fossiele systeem. Met het PEH heeft de overheid uitgerekend hoeveel ruimte nodig zal zijn en hoe deze doeltreffend en slim ingedeeld kan worden. Hierbij wordt ook gelet op de verschillende  specifieke onderdelen van het nieuwe energiesysteem zoals elektrolysers voor waterstofproductie of batterijen voor opslag van groene elektriciteit. De overheid is ook van plan nu al ruimte te zoeken en te reserveren voor projecten na 2030 om de aanleg hiervan de kunnen versnellen. Bij het plannen hiervan wordt uitgegaan van het eindbeeld, dus niet wat nu nodig is, maar wat in 2050 nodig is.

Om zo efficiënt mogelijk te werk te gaan worden strategische plekken aangewezen en fossiele infrastructuur hergebruikt. Zo is het plan om elektrolysers te bouwen op plekken waar de kabels van wind op zee aan land komen, want dat scheelt elektriciteitsinfrastructuur op land. Ook zullen gasleidingtrace’s heringericht – en pijpleidingen hergebruikt - worden voor het transport van waterstof.

Vervolgproces

Voor de totstandkoming van het conceptversies is gebruik gemaakt van de input uit gesprekken met experts en belanghebbenden, het Expertteam Energiesysteem 2050 en deelnemers van de Energieraadpleging. Op basis van deze conceptversies gaat het kabinet komende tijd in gesprek met allerlei belanghebbenden en geïnteresseerden en de plannen worden daarmee aangescherpt en verder aangevuld. Eind 2023 zullen de plannen definitief vastgesteld worden. Daarnaast heeft het kabinet het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) gevraagd om een reflectie te geven op het NPE. Het NPE zal de rol vervullen van overkoepelende strategie voor toekomstig beleid en zal iedere vijf jaar geactualiseerd worden. Het NPE wordt ook opgenomen in de nieuwe Energiewet. Het PEH wordt iedere vier jaar geactualiseerd.

Noodzakelijk samenspel

Algemeen directeur Hans Grünfeld van VEMW: “Het ontwerp van een langjarig plan voor de opbouw van ons toekomstig energiesysteem is van wezenlijk belang voor het creëren van een handelingsperspectief voor burgers en bedrijven in ons land. Het reserveren van ruimte en daarmee versnellen van de aanleg van duurzame projecten is daarbij randvoorwaardelijk. De sturing op het systeem, bijvoorbeeld als het gaat om waterstof voor de (zware) industrie, zal ervoor zorgen dat de industriële sector noodzakelijke stappen kan zetten in de verduurzaming van de bedrijfsprocessen. Wel moet er gewaakt worden dat ons energiesysteem naast duurzaam ook doeltreffend en  betaalbaar blijft. Helaas schieten de plannen daarin tekort. Hoewel terecht gekozen wordt voor forse uitbreiding van de elektriciteitsproductie en -infrastructuur, is de keuze om hiervoor samen met de netbeheerders een sturend plan te maken ongelukkig. Ook is het jammer dat het noodzakelijke samenspel van industrie en toekomstige elektriciteitsvoorziening, gericht op voldoende concurrerend geprijsde CO2-vrije energie, flexibiliteit en capaciteit, ontbreekt. Waar voor elektriciteit het NPE ambitieuze doelstellingen hanteert, valt op dat voor waterstof een meer bescheiden rol lijkt te zijn weggelegd. Gelet op de schaarse transportcapaciteit voor stroom en de internationale energiehub-ambities, is deze keuze opmerkelijk. Het is belangrijk dat het NPE een permanente rol voor CCS voorziet, maar de consequenties daarvan voor de benodigde infrastructuur ontbreken helaas.  Terecht dat volop ingezet wordt op energiebesparing, maar met slechts normering als instrument blijft een belangrijk potentieel in complexe industriële installaties buiten zicht. En waar het plan oproept om gezamenlijk de uitvoering ter hand te nemen, ontbreekt de cruciale rol die de wettige vertegenwoordigers van netgebruikers zouden moeten vervullen bij de planning van de toekomstige infrastructuur.”

Luister hier het fragment terug van Hans Grünfeld bij BNR Nieuwsradio 3 juli 2023