Duurzaam concurrentievermogen industrie moet verbeterd worden
Europese Commissie voorstel om afhankelijkheid Europa van strategische grondstoffen te verminderen
De concurrentiepositie van Nederland en Europa in de wereldeconomie staat onder toenemende druk door verschuivingen op het geopolitieke wereldtoneel. Dat vraagt om een strategische analyse en maatregelenpakket om de afhankelijkheid van kritieke grondstoffen, energie en productieprocessen te verminderen. De Europese Commissie heeft voorstellen gepubliceerd om de uitdagingen het hoofd te kunnen bieden met een pakket aan ondersteuningsmaatregelen voor onder meer innovatieve technologie.
Afhankelijkheid
De coronacrisis, de blokkade van het Suezkanaal, de oorlog in Oekraïne en de druk op de geopolitieke verhoudingen drukken ons in de open Nederlandse en Europese economie met de neus op de feiten dat we te afhankelijk zijn van andere regio's als het gaat om kritieke grondstoffen, energie en de productie van duurzamere (energie)technologieën. Voor sommige van de kritieke grondstoffen is Europa te afhankelijk van derde landen die 90 procent van de wereldproductie bezitten. In toenemende mate is controle over kritieke grondstoffen naast economische invloed ook in te zetten als geopolitiek wapen.
Voorstellen
De Europese Commissie heeft, volgend op het 'Green Deal Industrial Plan' (januari 2023), voorstellen gepresenteerd om op de korte en lange termijn ondersteuning te bieden om gewenste ontwikkelingen in gang te kunnen zetten. De belangrijkste onderdelen van het voorgestelde pakket zijn de Net Zero Industry Act (NZIA), de Critical Raw Materials Act (CRMA) en de strategie voor lange termijn concurrentievermogen.
Het EU-voorstel voor de Net Zero Industry Act richt zich op eenvoudigere regels, versnelling van vergunningsprocedures en het verbeteren van toegang tot (private) financiering voor schone technologie. Met de Critical Raw Materials Act is de Commissie van plan om voldoende beschikbaarheid van kritieke grondstoffen zoals lithium en kobalt te gaan bereiken. Kritieke grondstoffen zijn nodig voor bijvoorbeeld batterijen, windturbines, halfgeleiders, waterstof electrolyse, zonnepanelen en ledverlichting. Het begrip industrie moet hierbij niet verengd worden tot de producenten en de productie van groene energietechnologie. Van zeker zo groot belang zijn de productieprocessen zoals kraken, bioraffinage, en circulaire plastics en verpakkingen, en het gebruik van energie en kritieke grondstoffen, waarbij óók halfproducten meegenomen moeten worden. Een goed functionerende interne markt moet aan de basis liggen van het concurrentievermogen en het streven naar minder afhankelijkheid in de EU. De Nederlandse regering stelt daarom dat de Europese Commissie niet alleen aandacht moet hebben voor wetgeving, maar ook voor het overal overnemen door en toepassen van die wetgeving in lidstaten.
De verantwoordelijke ministers in de Europese Unie bespreken de komende maanden de NZIA, de CRMA en de strategie voor een op lange termijn goed functionerende interne markt in de EU Raad voor Concurrentievermogen. Na akkoord in deze Raad en na de onderhandelingen met het Europees Parlement gaat dit pakket omgezet worden in regelgeving.
Gelijk speelveld
Algemeen directeur Hans Grünfeld van VEMW: "het is verstandig dat de Europese Commissie een concretere invulling gaat geven aan het Green Deal Industrial Plan van januari jl. De concurrentiepositie van de bedrijven in Nederland staat onder toenemende druk door de geopolitieke ontwikkelingen en de maatregelen die daaruit voortkomen zoals de Inflation Reduction Act in de Verenigde Staten. Een goed functionerende interne Europese markt ligt aan de basis van het concurrentievermogen en het streven naar minder afhankelijkheid van andere regio's. VEMW heeft in 2022 vastgesteld dat de interne energiemarkt door harmonisatie en marktkoppeling in principe goed functioneert. En toch is er ook binnen de Europese Unie geen gelijk speelveld. De ongelijkheid is het afgelopen crisisjaar alleen maar groter geworden. Dat heeft te maken met de soevereine keuzes van lidstaten als het gaat om de brandstofmix en de inzet van bestraffende en stimulerende instrumenten zoals subsidies, belastingen en heffingen, en verschillen in interpretaties van Europese regels en de toepassing daarvan. Voor de concurrentiepositie en verduurzaming van de industrie is een aantal randvoorwaarden van belang, zoals verruiming van Staatssteunregels, een snellere vergunningverlening en eenvoudigere regels, bijvoorbeeld ook op het snijvlak van energie, klimaat, natuur en ruimtelijke inrichting. Wij vertrouwen erop dat de Nederlandse overheid zich in Brussel hard maakt voor deze randvoorwaarden die van evident belang zijn voor een duurzaam concurrentievermogen in ons land."