Europese Commissie presenteert noodmaatregelen energiemarkten

Eerste reactie
VEMW reageerde woensdag al op de voorgestelde maatregelen (fragment NOS-Journaal) met betrekking tot de gasvoorziening. VEMW gaat de aanbevelingen voor de elektriciteitsmarkt beoordelen en komt eind juni met een inhoudelijke, Europees afgestemde reactie. Voor de grootverbruikers van energie is in ieder geval een tijdige versterking van de infrastructuur van belang, alsmede het opschroeven van de binnenlandse gasproductie binnen de Unie, en praktische en haalbare eisen als het gaat om uitvoeringsregelingen rond groene waterstof.

Kader
De Europese Commissie heeft op 8 maart jl. aanvullende richtsnoeren gepresenteerd voor de EU-lidstaten om bedrijven en huishoudens te beschermen tegen hoge prijzen. Het bevestigde de mogelijkheid om in uitzonderlijke omstandigheden de prijzen voor eindgebruikers te reguleren, en beschreven hoe de lidstaten de inkomsten uit hoge winsten en emissies in de energiesector en handel kunnen herverdelen naar consumenten. Op 23 maart heeft de Commissie verdere opties geschetst en minimumverplichtingen voor gasopslag en vrijwillige gemeenschappelijke gasaankopen voorgesteld.

Tijdens de bijeenkomst van de Europese Raad op 24 en 25 maart jl. hebben de EU-leiders de Commissie verzocht voorstellen in te dienen die het probleem moeten aanpakken van buitensporige elektriciteitsprijzen en tegelijkertijd de integriteit van de energievoorziening en interne markt en prikkels voor de groene transitie te behouden, waarbij onevenredige budgettaire kosten moeten worden vermeden.

Gas
Voor de gasmarkt stelt de Commissie een set aan plannen voor om het hoofd te kunnen bieden aan verstoringen van de gastoevoer, met onder meer een verplichting voor het vullen van de ondergrondse gasbergingen, solidariteitsmaatregelen en mogelijke prijsinterventies.

In lijn met adviezen van de Europese toezichthouder ACER wil de EC de energiemarkt waar mogelijk laten functioneren. Wanneer die functioneert bieden de marktuitkomsten transparantie ten aanzien vraag en aanbod en leiden prijsprikkels tot economisch gebaseerde maatregelen. Mocht dat door de uitkomsten niet langer wenselijk of onmogelijk blijken te zijn, dan wil de Commissie de handelsplatformen gebruiken om de gasvraag te aggregeren, en concurrerende gasprijzen te garanderen via vrijwillige gezamenlijke aankopen, en vermindering van de afhankelijkheid van de EU van Russische fossiele brandstoffen bewerkstelligen: in 2023 een tweederde reductie en voor 2027 volledig af van import van Russisch gas. Een administratief prijsplafond voor gas - beperkt tot de duur van de EU-noodsituatie - wordt overwogen, bijvoorbeeld als reactie op een volledige verstoring van het aanbod. Die maatregel mag het vermogen van de Unie om alternatieve gasstromen aan te trekken niet in gevaar brengen. De Commissie biedt de lidstaten de mogelijkheid om de regulering van de eindgebruikersprijzen tijdelijk uit te breiden tot een breder scala aan klanten, waaronder huishoudens en industrie.

In geval van volledige verstoring van de Russische gasvoorziening kunnen verdere uitzonderlijke maatregelen nodig zijn om de situatie beheren. De Commissie verzoekt de lidstaten hun rampenplannen – in Nederland het Bescherm- en Herstelplan bij te werken, rekening houdend met de aanbevelingen in de EU-paraatheidsevaluatie van de Commissie. In Nederland is daar de afgelopen maanden aan gewerkt en gaat binnenkort een aanvullend onderzoek van start.

Er wordt gewerkt aan het opzetten van een gecoördineerd EU-plan voor het terugdringen van de gasvraag met preventieve maatregelen met vrijwillige inperkingsmaatregelen om klaar te zijn in geval van nood. Solidariteit van minder getroffen lidstaten om hun vraag naar gas te verminderen speelt daarbij een rol.
De Commissie kijkt ook naar de integriteit van supply chains en noodliquiditeitsmaatregelen ter ondersteuning van een effectieve werking van de grondstoffenmarkten, met volledige inachtneming van de bepalingen inzake verboden Staatssteun.

Elektriciteit
Het recente rapport van de Europese toezichthouder ACER concludeert dat de fundamenten van het elektriciteit markt ontwerp aanzienlijke voordelen biedt voor de consument. Het merkt ook op dat er verschillende manieren zijn om consumenten beter te beschermen en betaalbare elektriciteit te leveren, de markt robuuster en weerbaarder maken tegen toekomstige prijsschokken en deze op elkaar afstemmen verder met de doelstellingen van de Europese Green Deal.

De Commissie stelt daarom een aantal kwesties vast die moeten worden bestudeerd met het oog op een optimale toekomstige werking van de markt. Deze omvatten marktgebaseerde instrumenten om consumenten te beschermen tegen prijsvolatiliteit, maatregelen ter bevordering van de vraagrespons en ter bevordering van individuele regelingen voor eigen consumptie, passende beleggingssignalen en een transparanter markttoezicht. De robuustheid van de markt voor de overgang van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energie – met een aandeel van 45 procent in 2030 - moet zo worden vergroot. De opties moeten verenigbaar zijn met de EU-Verdragen, met name wat betreft het ontbreken van beperkingen t.a.v. inerconnectie, sectorale wetgeving en staatssteunregels. Voortbouwend op de analyse zal de EC een effectbeoordelingsproces van mogelijke aanpassingen starten naar de opzet van de elektriciteitsmarkt.