Terug naar nieuws
TenneT publiceert jaarlijkse marktupdate
Terugblik over 2021 toont gevolgen van verduurzaming elektriciteitssysteem
TenneT heeft op 13 april de Annual Market Update (AMU) over 2021 gepubliceerd. De AMU analyseert de verschillende ontwikkelingen op de elektriciteitsmarkten in de centraal-west Europese (CWE) regio, met een nadruk op de Nederlandse en Duitse elektriciteitsmarkten. De AMU laat zien dat de elektriciteitskosten zijn gestegen in 2021 als gevolg van stijgende gasprijzen, gedempt door toenemende hernieuwbare opwek.
Elektriciteits- en CO2-prijzen
TenneT signaleert dat in 2021 de over het jaar genomen gemiddelde, day-ahead elektriciteitsprijs 225% hoger lag dan in 2020, op 103 €/MWh. Deze hoge prijzen worden verklaard door de sterke samenhang met de sterk gestegen aardgasprijzen, waarvan de gemiddelde prijs in 2021 steeg met 340% (!) en de kolenprijzen die stegen met gemiddeld 119%. De gemiddelde prijs voor CO2-emissies steeg in 2021 naar €53/tCO2: een stijging van 116% t.o.v. 2020, toen deze nog €24/tCO2 bedroeg. Deze stijging draagt indirect ook bij aan hogere elektriciteitsprijzen.
Tegelijkertijd nam het aantal uren met volledige prijsconvergentie (uren waar in het gehele CWE-gebied één elektriciteitsprijs gold) in de CWE regio toe. Er was gedurende 48% van de tijd volledige prijsconvergentie; 6 procentpunten hoger dan in 2020. Deze toenemende prijsconvergentie betekent dat de elektriciteitsprijs op een grotere markt kon worden gevormd, leidend tot doelmatigere prijsvorming.
Onbalans en congestie
De landelijke netbeheerder TenneT maakt kosten om het elektriciteitsnet in balans te houden. Onbalans wordt veroorzaakt door aangeslotenen van wie het vooraf geprogrammeerde verbruik of opwekking verschilt van de achteraf daadwerkelijk gerealiseerde kwartierwaarden. Voor de veroorzaakte onbalans betaalt de aangeslotene aan zijn Balancing Responsible Party (BRP) een onbalansprijs in €/MWh. Deze prijs was in 2021 ook hoger, als logisch gevolg van de hogere elektriciteitsprijzen. TenneT signaleert een toenemende vraag naar balanceringsenergie die sterk gecorreleerd is met de toenemende wind- en zonne-energie. Tegelijkertijd wordt deze prijs ook beïnvloed door bijvoorbeeld de 24-uursvereiste voor in Nederland aangeboden balanceringsenergie. Ook signaleert TenneT dat sinds 2019 de intraday-handel en onbalansverrekening steeds grotere volumes omvatten. De onbalansverrekeningsvolumes stegen van 3,3 TWh in 2019 naar 5,2 TWh in 2021. De onbalansvolumes stegen van 2,9 TWh in 2019 naar 4,1 TWh in 2021. TenneT ziet in deze toename een toenemende afwijking tussen de day-ahead verwachtingen en de gerealiseerde real-time productie en het verbruik. TenneT koopt hiernaast ook energie en vermogen in om bijvoorbeeld de blindvermogenshuishouding in orde te houden en netverliezen te compenseren. Deze kosten mag TenneT in de nettarieven verdisconteren. De gestegen elektriciteitskosten zullen daarmee bijdragen aan hogere nettarieven.
In 2021 namen de kosten voor congestiemanagement in Nederland toe van €77,6 naar €339,7 miljoen – een stijging t.o.v. 2020 van 338%. De kostenstijging werd grotendeels veroorzaakt door de hogere energieprijzen, een toenemende vraag naar dispatch volumes, en meer restrictiecontracten. Restrictiecontracten zijn afspraken met marktpartijen om hun productie tijdelijk te verminderen. Deze kosten leidden tot een totale redispatch van 1.302 GWh in 2021. Hiervan werd 22% (d.w.z. 286 GWh) via het platform GOPACS gerealiseerd.
Algemeen directeur Hans Grünfeld van VEMW: “De jaarlijkse AMU van TenneT toont de consequenties van een in toenemende mate, weersafhankelijk elektriciteitsvoorziening. Dit betekent aanzienlijk toenemende vraag naar balanceringsenergie en grensoverschrijdende stromen. Ook neemt de toepassing van congestiemanagement toe en stijgen daaruit voortvloeiende kosten. Het cijfermatige inzicht wat volgt uit de AMU biedt een nuttige grondstof voor discussie over de gevolgen van de energietransitie voor de betaalbaarheid, betrouwbaarheid en duurzaamheid van onze stroomvoorziening. Ook als historisch naslagwerk is dit rapport zeer nuttig.”
VEMW, 20 april 2022