Samenwerken aan transitie levert nieuwe waardeketens op
Aanpassing infrastructuur, instrumentarium en regelgeving cruciaal
Bedrijven die proactief nieuwe samenwerkingen aangaan om de uitdagingen die de transitie biedt komen tot nieuwe waardeketens. Om concrete kansen te kunnen verzilveren is een adequate aanpassing van de infrastructuur, regelgeving en instrumentarium cruciaal. Dat is de belangrijkste les die het VEMW-seminar ‘Samenwerken aan de transitie’ oplevert.
Samenwerken
De Nederlandse industrie heeft een traditie als het gaat om doeltreffend en doelmatig samenwerken. Dit is het meest zichtbaar in de sterk geïntegreerde vijf regionale clusters in de Rijnmond, IJmond, Delfzijl/Eemshaven, Zeeland en Sittard-Geleen, maar ook daarbuiten. De energietransitie biedt uitdagingen zoals hernieuwbare energie-opwekking, grondstoffengebruik en circulariteit die bedrijven omzetten in kansen, met nieuwe waardeketens. Zo ontwikkelt zout- en chlorideproducent Nouryon in verschillende consortia elektrolyse om de productie van groene waterstof (20-250 MW, 3-45 kton H2) economisch rendabel te krijgen, is het betrokken bij carbon-to-chemical projecten en neemt het groene stoom af van afvalverwerker Twence. Chemiebedrijf Dow Benelux werkt samen met kunstmestproducent Yara aan de uitwisseling van waterstof, en met de staalproducenten Tata Steel en ArcelorMittal aan steel-to-chemicals. Hierbij vormt koolmonoxide (CO) de basis voor de productie van chemicaliën zoals methanol. Energiebedrijf Ørsted zoekt de samenwerking in power-to-industry via PPA-contracten, waarbij zijzelf investeert in wind-op-zee en de industrie een langjarige afnamegarantie voor de groene stroom biedt. Zuivelbedrijf FrieslandCampina zoekt samenwerking met de boeren (zonnepanelen, biogas) en leveranciers van pyrolyse-olie (Twence) en bio-stoom (houtverwerker). Bierbrouwer Heineken richt zich niet alleen op vergroening van het productieproces, maar op de supply chain, inclusief de productie van verpakkingen (glas, blik) en het transport van het product. Dit doet Heineken samen met de producent van die verpakkingen en de verladers.
Randvoorwaarden
Om de veranderende energievraag en het aanbod te kunnen faciliteren is een ingrijpende aanpassing van de infrastructuur nodig, om het nou gaat om de aansluiting van windparken op zee, de uitbreiding van het elektriciteitsnet, de aanleg van een infrastructuur voor waterstof en koolstof (CCS) of de opslag van energie in de vorm van waterstof, ammoniak, CO2 of methanol. De voorzieningen moeten in toenemende mate flexibiliteit bieden en betaalbaar blijven.
Ook de regelgeving vraagt aanpassingen, zoals de toerekening van emissies aan de plaats waar die plaatsvindt. Hierbij gaat het niet alleen om scope 1 (schoorsteen industrie), 2 (schoorsteen elektriciteitsproducent) en 3 (stakeholders in de waardeketen), maar ook om het land waar de emissie plaatsvindt bij grensoverschrijdende projecten (Zeeland, Limburg).
Het instrumentarium met onder meer stimuleringsregelingen zoals de SDE++ en de DEI, moet goed aansluiten bij de behoeften die nieuwe technologie en de inpassing daarvan in een proces stelt. Meerdere voorbeelden geven aan dat hier verbetering nodig is om projecten ook daadwerkelijk te laten plaatsvinden en slagen.
Gemeenschappelijk doel en droom
Als de sprekers het ergens over eens zijn, dan is het wel dat je samenwerken moet leren, dat je elkaar moet opzoeken; niet alleen bovenover in organisaties maar juist ook van onderuit. Dat geldt niet alleen voor bedrijven onderling en tussen bedrijven, instellingen en overheden, maar ook tussen grensoverschrijdende regio’s. Samenwerken met verschillende spelers uit de keten is niet eenvoudig. Om tot een succesvolle samenwerking te komen is het onder meer nodig dat er een gemeenschappelijk doel en droom is, met een visie, waarbij de verschillende actoren bij hun eigen competenties blijven, en afspraken worden gemaakt. Zo’n aanpak kost tijd én versterkt het vertrouwen in een goede relatie.